Twój sąsiad nietoperz (Noc Biologów 2017)

• Dlaczego nietoperze zasiedlają nasze domy?
• Czy nietoperze są niebezpieczne?
• Co zrobić gdy do domu wleci nietoperz?
• Jak postępować by nie złamać prawa?

Na te i inne pytania odpowiemy na spotkaniu poświęconym nietoperzom (w czasie Nocy Biologów 2017 - zobacz cały program). W ramach wydarzenia odbędą się trzy wystąpienia prezentujące: podstawowe informacje o nietoperzach (dr Lech Pietrzak), przykłady problemów "sąsiedzkich", które zdarzają się w naszym województwie (dr Joanna Duriasz) oraz przepisy prawne związane z tym zagadnieniem (mgr Paweł Janczyk).

Nietoperze są obecnie grupą w dużym stopniu zagrożoną wyginięciem. Liczebność wielu gatunków zmniejsza się drastycznie, w tempie większym niż w innych grupach zwierząt. Przyczyny tych niekorzystnych trendów wynikają z głębokich zmian siedliskowych: fragmentacji i spadku różnorodności siedlisk, utraty kryjówek letnich i zimowych, chemizacji rolnictwa a także stosowania impregnatów w budownictwie. Wskazane przekształcenia siedlisk wpływają ogólnie na ubożenie fauny i flory naszego otoczenia, jednak sytuacja nietoperzy jest pod pewnym względem specyficzna i odmienna od innych gatunków zwierząt. Dla wielu gatunków nietoperzy kluczowymi siedliskami rozrodu i hibernacji są obecnie siedliska antropogeniczne (zabudowa, sady i ogrody), a w przypadku kolejnych gatunków obserwuje się postępujący proces synantropizacji (np. borowiec wielki). Tymczasem odbiór społeczny nietoperzy jest raczej negatywny. Nietoperze traktowane są w najlepszym razie z chłodną rezerwą, a z reguły ze strachem, połączonym często z agresją. Skutkuje to przypadkami umyślnego lub nieumyślnego zabijania i okaleczania tych zwierząt czy niepokojenia w czasie hibernacji. Niełatwo jest też przekonać ludzi do przeprowadzania remontów w sposób umożliwiający zachowanie siedlisk nietoperzy i dalsze bytowanie niechcianych zwierząt. Lęk i niechęć wobec nietoperzy wynika z atawizmów wobec zwierząt nocnych, z braku elementarnej wiedzy oraz legend i przesądów obecnych w literaturze i ogólnej świadomości.

Sytuacja nietoperzy jest więc wysoce niekorzystna – zmniejsza się istotnie liczba siedlisk naturalnych, natomiast siedliska zastępcze są niebezpieczne z powodu negatywnego nastawienia społeczeństwa.

Region naszego województwa to region zasiedlany przez bardzo bogatą faunę nietoperzy. Występuje tu 17 gatunków nietoperzy (spośród 26 występujących w Polsce), których populacje są bardzo liczne. Nietoperzom sprzyja duża różnorodność krajobrazu, rozdrobnienie i urozmaicona struktura terenów rolniczych, a także dawna zabudowa. Wszystkie stwierdzone w naszym regionie gatunki mogą wykorzystywać schronienia w obrębie zabudowań użytkowanych przez ludzi, przynajmniej w niektórych okresach swojego cyklu rocznego. Użytkowanie kryjówek w bezpośrednim sąsiedztwie ludzi może rodzić sytuacje konfliktowe, które nie rzadko kończą się śmiercią nietoperzy. W samym tylko Olsztynie odnotowujemy rocznie kilka przypadków celowego uszkodzenia nietoperza (na skutek uderzenia szufelką, miotłą itp.), a pamiętać należy, że docierają do nas jedynie pojedyncze przypadki, odkryte przez ludzi o większej świadomości przyrodniczej. W sezonie letnim liczne telefony z żądaniem natychmiastowego usunięcia nietoperzy lub prośby o informacje i pomoc w przypadku przypadkowego dostania się nietoperza do mieszkania, lub przypadkowego odkrycia kolonii nietoperzy w trakcie trwającego remontu.

Lech Pietrzak
Fundacja proNauka