Twarde jak mięczaki - Noc Biologów 2014

Za kilka dni przedstawimy pełen program Nocy Biologów - 10 stycznia 2014 r., wraz z możliwością zarezerwowania miejsc na niektóre pokazy laboratoryjne. Na blogu zaczynamy prezentowanie poszczególnych propozycji.

Mięczaki są drugą na świecie, po stawonogach, grupą zwierząt co do liczby gatunków; obecnie zalicza się do nich ok. 130 000 gatunków; w Polsce występuje zaledwie ok. 280 gatunków (głównie ślimaki).

Do mięczaków zaliczamy 3 główne gromady: ślimaki, małże i głowonogi. Występują zarówno w wodzie (głównie morza i oceany) jak i na lądzie. Jest to grupa o bardzo ciekawej budowie ciała, ale również interesującej biologii. Ślimaki i małże rozpoznajemy zazwyczaj po budowie muszli; jest kilka dosyć łatwo zauważalnych i odróżnialnych cech muszli, które umożliwiają rozpoznanie gatunku; u ślimaków są to głównie: wysokość i szerokość muszli, kształt, ubarwienie, rzeźba, szczególnie wokół otworu muszli oraz kształt i wielkość skrętów.

W czasie warsztatów dzieci poznają kilka podstawowych zasad przydatnych przy rozpoznawaniu ślimaków. Wśród małży opisano gatunki bardzo długo żyjące, często ponad 100 lat; obecnie zwierzęciem najdłużej żyjącym, którego wiek udało się ustalić na 375 lat (!), jest głębinowy gatunek małża cyprina islandzka Arctica islandica, występujący w północnym Atlantyku. Natomiast nasz popularny winniczek żyje ok. 10 lat. Winniczek jest największym lądowym gatunkiem żyjącym w Europie. Jest gatunkiem obojnaczym, tzn. w jednym organizmie występują narządy płciowe męskie i żeńskie. Dojrzewa dość późno, bo dopiero w trzecim roku życia. W naszych warunkach klimatycznych, w okresie od października do kwietnia, hibernuje, tzn. zamyka się w muszli specjalną wapienną zasklepką, minimalizując swoje czynności życiowe.

Mięczaki od dawna wykorzystywane były przez człowieka. Znaczna część gatunków należących zarówno do ślimaków (winniczek, Helix aspersa), małży (ostrygi, omułki, przegrzebki) jak i głowonogów (kałamarnice ośmiornice) jest jadalna; dzieci uczestniczące w zajęciach otrzymają krótki przepis na potrawę z winniczka. Powszechnie wiadomo o pozyskiwaniu pereł, wytwarzanych przez ślimaki czy małże perłorodne; uczestnicy warsztatów dowiedzą się jak powstaje prawdziwa perła; zobaczą muszle gatunków perłorodnych. Mięczaki wodne jak i lądowe możemy hodować również w warunkach domowych, w akwarium lub terrarium.

dr Dorota Juchno, mgr Małgorzata Tanajewska, 
Katedra Zoologii