Każdy organizm na Ziemi, poczynając od najmniejszych bakterii a kończąc na grzybie Armillaria ostoyae (opieńka ciemna), okrzykniętym największym żyjącym organizmem, ma je jedno. My ludzie, istoty inteligentne też mamy je jedno. Życie. Czym ono jest? Dokąd zmierza? Pytania te, jak i wiele innych związanych z fenomenem życia ludzie zadają sobie od tysięcy lat.
Z biologicznego punktu widzenia życie to zespół procesów życiowych, przemian fizycznych, reakcji chemicznych zachodzących w swoistych, odosobnionych układach fizycznych, które zawierają zawsze kwasy nukleinowe i białka. Biologia definiuje też czynności, dzięki którym jesteśmy w stanie określić czy coś żyje czy nie. Te tak zwane procesy życiowe to: odżywianie, oddychanie, wzrost i rozwój, samoistny ruch, reagowanie na bodźce, replikacja, wydalanie. Ujmując życie w ramach biologicznych definicji mamy możliwość odróżniania istot żywych od elementów przyrody nieożywionej.
Jednak czy to wystarczy, żeby odpowiedzieć na pytanie czym jest życie? Thomas Merton w książce pt.: „Nowy człowiek” pisze, że życie „jest czymś znacznie więcej niż oddechem w nozdrzach, krwią tętniącą w żyłach, reakcją na fizyczne bodźce.” Owszem, wszystko to są rzeczy istotne dla ludzkiego życia, lecz same z siebie nie konstytuują tego życia w całej jego pełni. W takim razie co jeszcze określa życie w całej jego pełni? Nie od dziś wiadomo, że nieodłącznie z życiem związana jest śmierć. Bez śmierci nie ma życia. Czy możemy zatem powiedzieć, że życie jest procesem, który od samego początku zmierza do śmierci? Spoglądając na życie przez pryzmat śmierci, rodzą się kolejne nurtujące ludzkość pytania. Jaki sens ma życie, skoro żyjemy po to, żeby umrzeć?
Wiele mówi się o sensie życia człowieka, jego celach. Jednak czy w wymiarze globalnym życie nas ludzi jest ważniejsze od życia wierzby, rosnącej za oknem, od życia mojego kota czy może od życia antylopy polującej na sawannie? Odważę się stwierdzić, że nie. Życie każdej istoty, niezależnie od tego czy jest to roślina, zwierzę czy człowiek, jest równie ważne i cenne. Życie organizmów na Ziemi jest ściśle ze sobą powiązane. Każdy, nawet najmniejszy organizm oddziałuje na inny i dlatego nie można określić życia jednych organizmów jako mniej, bądź bardziej ważnego.
W wymiarze globalnym życie jest sensem istnienia naszej planety. Czymże byłaby Ziemia, gdyby nie było na niej życia? Zbiorem skał, wody. Wiemy, że Ziemia przed pojawieniem się na niej życia, nie wyglądała jak ta współczesna, nam znana. Konfiguracja czynników, które zaistniały na Ziemi kilka miliardów lat temu, doprowadziła do powstania pierwszych żyjących organizmów. I choć były to organizmy prymitywne, to od nich zaczął się rozwój życia w takiej formie jaką znamy dziś. Rozwój organizmów żywych doprowadził do powstania różnorodności życia, czyniąc naszą planetę piękną i niepowtarzalną. Ziemia z istniejącym na niej życiem jest wyjątkowa, bowiem mimo licznych badań i poszukiwań nie udało się do tej pory znaleźć życia na innych planetach Układu Słonecznego.
Tysiące lat poszukiwań, rozwoju cywilizacji i nauki pozwoliło nam poznawać najdalsze rejony świata, podróżować w kosmos, a także w zaciszu laboratoriów badać komórki macierzyste, klonować. Dokąd zatem zmierza nasze życie? Czy w poszukiwaniu odpowiedzi na pytania o fenomen życia nie posuwamy się za daleko? Czy możliwość rozwoju życia przez zapładnianie komórek jajowych uzyskiwanych z komórek macierzystych nie sprawi, że przestaniemy myśleć o życiu, jako o czymś niepowtarzalnym i cennym? Czy rozwój nauki nie sprowadzi życia do „robienia dzieci” pod mikroskopem? Tego na dzień dzisiejszy nie wiemy. Tak zwane "życie" pokaże. Jednak musimy pamiętać, że piękno życia polega na jego różnorodności i niepowtarzalności. W tym względzie natury poprawiać nie musimy. Wystarczy, że każdego dnia doceniać będziemy fakt, że żyjemy. Doceniajmy też życie innych organizmów i dbajmy o różnorodność środowiska, w którym ten fenomen życie ma miejsce.
Anna Zborowska
(słuchaczka Studium podyplomowego z biologii)
(fot. S. Cz.)
WP
OdpowiedzUsuń