,,Nie zmuszaj dzieci do aktywności, lecz wyzwalaj aktywność.
Nie każ myśleć, lecz twórz warunki do myślenia.
Nie żądaj, lecz przekonuj.
Pozwól dziecku pytać i powoli rozwijaj jego umysł tak, aby samo chciało wiedzieć..”
J.Korczak
Przyswojenie wiedzy i nabycie oczekiwanych umiejętności zależy od wielu czynników. Jednym z nich jest sposób, w jaki prowadzi się lekcje, w jaki wprowadza się uczniów w tajniki różnych zagadnień. Słowa J. Korczaka pozostają więc wciąż aktualne, pokazują co należy robić, jak ma postępować nauczyciel, zwłaszcza nauczyciel przyrody, by osiągnąć zamierzony cel. Efekt pracy w dużej mierze uzależniony jest od podejścia nauczyciela, to, jaką stworzy atmosferę, jaką metodę wykorzysta, by przekazać wiedzę, kształcić umiejętności, postawy uczniów, które są niezbędne do dalszego kształcenia, zdobywaniu kolejnych umiejętności i poszerzania wiedzy na kolejnych etapach edukacyjnych.
Nowa podstawa programowa przyrody dla II etapu edukacyjnego wyodrębnia w postaci wymagań ogólnych, podstawowe cele kształcenia. Wskazują one na umiejętności, których kształtowanie jest najważniejszym zadaniem nauczyciela przyrody:
1.Zaciekawienie światem przyrody
2 Stawianie hipotez na temat zjawisk i procesów zachodzących w przyrodzie i ich weryfikacja
3. Praktyczne wykorzystanie wiedzy przyrodniczej
4. Poszanowanie przyrody
5.Obserwacje, pomiary, doświadczenia
Na lekcjach przyrody w kl. IV-VI nauczyciel ma tak kierować procesem dydaktycznym, by zaciekawić ucznia, by ten przyjmował postawę badawczą, by dążył do poszukiwania odpowiedzi: ,,dlaczego tak jest?..” ,,co się zdarzy, gdy..?” Lecz by wykształcić w uczniach taką postawę trzeba zastosować odpowiednie metody, techniki, które pobudzą ucznia do działania, a więc z pewnością techniki aktywizujące, interakcyjne, by zachęcić w ten sposób uczniów i rozbudzić w nich ciekawość światem przyrody. Jeśli ta ciekawość zostanie rozbudzona to z pewnością uczniowi łatwiej będzie nabyć kolejne umiejętności.
Lekcje przyrody to również obserwacje, doświadczenia, proste eksperymenty, które skłaniają do stawiania hipotez, ich weryfikowania. Dzięki takim praktycznym ćwiczeniom, uczeń ma możliwość nabywania umiejętności objaśniania uzyskanych wyników, przedstawiania ich w różnej formie stosując właściwą terminologię.
Niewątpliwie ważną i przydatną umiejętnością jest wykorzystywanie zdobytej wiedzy w życiu codziennym. Zadaniem w związku z tym nauczyciela przyrody jest zastosowanie ćwiczeń dotyczących m.in. orientowania się w terenie, czytania elementów mapy, które pozwolą uczniowi nabyć umiejętności posługiwania się mapą, bez oswojenia się z nią uczeń nie będzie mógł poznać różnorodności krajobrazowej najbliższej okolicy, Polski, świata.
Podczas zajęć z przyrody uczeń nabywa też umiejętności rozpoznawania sytuacji, które zagrażają jego życiu i podejmowania działań na rzecz bezpieczeństwa i swojego zdrowia. Nabywa też umiejętności właściwego zachowania się w środowisku zgodnie z obowiązującymi zasadami działania na rzecz ochrony przyrody.
W końcu powinien też umieć korzystać z różnych źródeł informacji (własnej obserwacji, tabel, wykresów, map, filmów, ...), korzystać z instrukcji, stosować technologie informacyjno-komunikacyjne.
Niewątpliwie cele zawarte w nowej podstawie programowej są ważne, i od tego w jakim stopniu uczeń nabędzie umiejętności kluczowe przewidziane na dany etap edukacyjny, zależy jego powodzenie na kolejnych etapach nauki.
Nie bez znaczenia przy nabywaniu przez ucznia tych umiejętności są treści jakie uczeń ma przyswoić będąc na II etapie edukacyjnym. Nowa podstawa programowa dostosowuje je do możliwości uczniów. Ich układ zmienia się wraz z wiekiem dzieci. Począwszy od kl. IV kiedy to uczeń ma nabywać wiadomości i umiejętności związane z najbliższym otoczeniem, w którym dziecko czuje się bezpiecznie, przez kl. V, w której omawiane są treści dalsze, a więc np. krajobrazy Polski, wybrane zjawiska fizyczne , aż po kl. VI, kiedy umiejętności uogólniania i abstrahowania dzieci są większe, dlatego omawiane są działy dotyczące krajobrazów świata, Ziemia we wszechświecie. I na bazie tak dobranych treści kształtowane są umiejętności kluczowe.
Mówiąc o nauczaniu przyrody i kształtowanych w ramach tego przedmiotu umiejętności nie sposób nie wspomnieć o zajęciach terenowych. Zajęcia w terenie umożliwiają bezpośrednie zetknięcie się ucznia ze środowiskiem przyrodniczym. Wpływają na kształtowanie zmysłu obserwacji, na wyobraźnię, a także uczą praktycznych umiejętności, np. dokonywania pomiarów, orientacji w terenie, rozpoznawania roślin, zwierząt, form terenu.
Zajęcia terenowe, to nie tylko zachwycanie się przyrodą, ale jej poznawanie, rozwijanie uzdolnień, rozbudzanie ich ciekawości i aktywności poznawczej, stwarzają okazję do korzystania z różnych przyrządów i pomocy. Nauczyciel w trakcie takich zajęć powinien być: doradcą, pomocnikiem, inspiratorem, osobą czuwającą nad bezpieczeństwem.
Przyroda jest więc przedmiotem, który umożliwia zdobycie wiedzy i ważnych umiejętności, które nie tylko stanowią podstawę do zdobywania kolejnych umiejętności przewidzianych na kolejnych etapach edukacyjnych, ale również umiejętności przydatnych, potrzebnych, czy też takich, które można wykorzystać w życiu codziennym. W zdobywaniu tej wiedzy i umiejętności ważną rolę odgrywa nauczyciel i jego postawa, podejście do pracy, uczniów, sposób realizacji omawianych zagadnień. Ważne jest, by potrafił ona rozbudzić w uczniach ciekawość, wyzwalał ich aktywność, stwarzał odpowiednie warunki, pozwolił mu na zadawanie pytań. Takie podejście z pewnością pozwoli uczniom na przyswojenie wiedzy i nabycie tych umiejętności, które są wymagane na tym etapie kształcenia.
Kamila Szepietowska
słuchaczka Studium Podyplomowego z Biologii
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz