Komórki macierzyste w regeneracji uszkodzeń mózgu

Niedawno na zajęciach przedstawiałam prezentację, poruszającą temat osób z uszkodzoną korą wzrokową (obszar mózgu). W trakcie dyskusji, która się po niej wywiązała, padło pytanie: „Czy nie możemy uszkodzonego obszaru mózgu odbudować? Np. za pomocą komórek macierzystych?”. Pytanie to zachęciło mnie do poszukiwań odpowiedzi na ten temat. Jak powszechnie wiadomo od dłuższego już czasu naukowcy głowią się nad tym, w jakim kierunku i do leczenia jakich chorób możemy wykorzystywać komórki macierzyste. Okazało się, że pewien szkocki zespół badawczy rozpoczął badania nad wykorzystaniem ich u pacjentów, po przebytym udarze mózgu. Czyżby te przełomowe badania mogły otworzyć ludziom z uszkodzeniami mózgu drzwi do normalnego i sprawnego życia?

Nie od dziś wiadomo, że dzięki swoim zdolnościom do przekształcania się w dowolne komórki organizmu, komórki macierzyste zyskały sobie wysoką sławę w dziedzinie medycyny regeneracyjnej. Naukowcy twierdzą, iż teoretycznie komórki te można wykorzystać także do odbudowy mózgu czy rdzenia kręgowego po uszkodzeniu. Wprowadzenie takiego rodzaju terapii w życie nie jest jednak proste. Jedną z przeszkód są problemy natury etycznej. Komórki macierzyste pochodzące z embrionów przewyższają komórki pochodzące od osób dorosłych pod względem ich plastyczności – potrafią przeobrazić się w niemalże każdy rodzaj tkanki czy narządu. Z tego też powodu w badaniach takich wykorzystuje się komórki pochodzące od embrionów po zabiegu aborcji lub pozostałych po zabiegach sztucznego zapładniania. Nic więc dziwnego, że idea ich wykorzystania spotyka się z wielkim sprzeciwem.

Innym problemem jest fakt, iż przygotowane do intensywnej proliferacji komórki macierzyste, mogą powodować powstanie w organizmie pacjenta guzów nowotworowych. Naukowcy uspokajają – komórki użyte w badaniach, które do tej pory zostały przeszczepione do organizmu pacjentów były duże, dojrzałe praktycznie niezdolne do podziałów. Odnotowano jednak kilka przypadków, w których po wszczepieniu komórek macierzystych u pacjentów rozwijał się nowotwór. Najczęściej zdarza się to w wyniku korzystania z pomocy nielegalnych klinik. Przykładem może być rodzina izraelska, która aby ratować swojego nieuleczalnie chorego syna skusiła się na pomoc takiej nielegalnej kliniki w Moskwie. W wyniku wszczepienia chłopcu do mózgu komórek macierzystych, w przeciągu 5 lat powstały w nim oraz w rdzeniu kręgowym guzy nowotworowe.

Jednak czy naprawdę leczenie takie nie ma nadziei? Przełomowym etapem w dziedzinie wykorzystania komórek macierzystych jest projekt szkockiego zespołu badawczego z uniwersytety w Glasgow. Terapii ma zostać poddanych 12 pacjentów, którzy doznali udaru mózgu w przeciągu czasu od 6 do 24 miesięcy. Pierwszym z pacjentów był mężczyzna po przebytym udarze mózgu, który spowodował częściowy paraliż. Badacze umieścili komórki macierzyste w pobliżu uszkodzonego rejonu jego mózgu (nie bezpośrednio w nim) za pomocą 22cm igły. Komórki te pochodziły od zarodka po aborcji i zostały przeszczepione w niewielkiej ilości, co pozwala naukowcom na sprawdzenie, czy badana metoda nie jest szkodliwa dla człowieka. Kierownik badań Keith Muir oraz jego zespół będą obserwowali mężczyznę przez okres dwóch lat. W między czasie badaniom poddano kolejnych dwoje pacjentów. Badacze twierdzą, że stan wszystkich osób uległ poprawie. Pozostałych 9 pacjentów czeka na podanie komórek macierzystych, które ma nastąpić na przełomie kilku następnych lat.

Naukowcy zgodnie mówią, że eksperymenty te mają szansę zakończyć się sukcesem. Jest to jednak bardzo ostrożny optymizm. W zależności od wyników jakie zostaną uzyskane, być może badania zostaną przeniesione na szerszą skalę i w niedalekiej przyszłości pozwolą tej niezwykłej terapii spełniać nadzieje jakie są w niej pokładane.

Martyna Korzeniewska (studentka biotechnologii)

Na zdjęciu wyżej: Martyna Korzeniewska i Monika Jabłońska w trakcie "fiołkowego in vitro", czyli rozmnażania fiołków metodą in vitro (fot. Jarosław Ignaszak)

Opracowano na podstawie:
• „Komórki macierzyste – obiecujące eksperymenty” medycyna24.pl
• „Eksperymenty na komórkach macierzystych” przeglad-tygodnik.pl
• „Komórki macierzyste i ich możliwe wykorzystanie w leczeniu chorób mózgu” novumbank.com
• „Komórki macierzyste szansą w leczeniu udaru mózgu” wiadomosci24.pl