Uczniowie w szklarni czyli co pozostało po Olsztyńskich Dniach Nauki

Co robią gimnazjaliści w uniwersyteckiej szklarni doświadczalnej oraz w specjalistycznym laboratorium? I dlaczego przychodzą na zajęcia prowadzone przez pracowników naukowych? Uniwersytet w wypełnianiu swojej misji upowszechniania wiedzy nie poprzestaje jedynie na jednorazowych akcjach. Wydział Biologii dobrze wpisuje się w te działania. Przygotowane pokazy i wykłady na Olsztyńskie Dni Nauki oraz Europejską Noc Naukowców spotkały się z dużym zainteresowanie także młodzieży szkolnej. A że noc trwała krótko a ciekawość świata jest wielka, to gimnazjaliści przychodzą na Wydział Biologii systematycznie i w ciągu całego roku. Na przykład 17 listopada 2011 r. w szklarni Wydziału Biologii odbyły się zajęcia przygotowane na prośbę uczniów z Gimnazjum nr 12 w Olsztynie, jako kontynuacja spotkań w ramach Olsztyńskich Dni Nauki. Temat zajęć przygotowanych i poprowadzonych przez mgr inż. Teresę Jagielską z Katedry Fizjologii i Biotechnologii Roślin obejmował:
1. Znaczenie wody w przyrodzie i jej parametry. Oznaczenie metodą kompleksometryczną ogólnej twardości wody pochodzącej z różnych źródeł.
2. Rola komputera klimatu w sterowaniu szklarnią oraz obejrzenie kolekcji roślin.

To nie koniec uczniowskiego podpatrywania nauki w uniwersyteckich laboratoriach. Już 15 grudnia br odbędą się kolejne zajęcia dla zaprzyjaźnionej z naukowcami grupy gimnazjalistów, tym razem będą oglądać rośliny pod mikroskopem oraz zwiedzą pracownię in vitro.

Dla szkoł, które w podobny sposób zechcą zaprzyjaźnić się z naukowcami Wydziału Biologii, niebawem będzie kolejna okazja. Na 13 stycznia 2012 r. zaplanowano kolejne wykłady i pokazy, tym razem w ramach ogólnopolskiej Nocy Biologów.

S.Czachorowski (fot. T. Jagielska)

Rośliny wodne na międzynarodowo

Makrofitami czyli roślinami naczyniowymi związanymi ze środowiskiem wodnym i wodnobłotnym, na Wydziale Biologii od lat zajmuje się prof. Hanna Ciecierska. W tym wykorzystaniem makrofitów w monitoringu wód. Z tym problemem studenci spotykają się na zajęciach jak i w trakcie wykonywania prac dyplomowych. Niebawem będzie okazja podyskutować o roślinach wodnych w kręgu międzynarodowym. To właśnie wykorzystanie w ocenie czystości wód czyni makrofity tak interesującym obiektem międzynarodowych badań.

Międzynarodowe Sympozjum pt.: „Plants in hydrosystems: from functional ecology to weed research” Poznań, 27-31 sierpnia 2012 r.

Sympozjum, poświęcone roślinom wodnym, będzie kolejnym, cyklicznym spotkaniem naukowym (organizowanym co 3 lata) łączącym dwa wydarzenia: 13. Międzynarodowe Sympozjum EWRS (European Weed Research Society) i 2. Międzynarodowe Warsztaty Grupy Roboczej ds. Makrofitów SIL (International Society on Limnology). Wśród organizatorów jest także Polskie Towarzystwo Hydrobiologiczne, którego członkowie mogą skorzystać z obniżonej opłaty konferencyjnej.

Sympozjum ma na celu konfrontację najnowszych wyników badań dotyczących roślin wodnych, zarówno typowych hydrofitów, jak i strefy przybrzeżnej. Tematyka konferencji bezpośrednio obejmuje zagadnienia z zakresu taksonomii, fizjologii i ekologii gatunków a także uwzględnia najbardziej aktualne problemy ochrony środowiska i przyrody w naszym kraju oraz Unii Europejskiej związane z Ramową Dyrektywą Wodną (wykorzystującą m.in. rośliny wodne w bioindykacji) i Dyrektywą Siedliskową (według której roślinność wskazuje różne typy siedlisk wodnych). Ponadto podczas konferencji poruszane będą problemy zjawisk hydrologicznych związanych z roślinnością, hydrofitowych oczyszczalni ścieków, ochrony krajobrazu i inne zagadnienia ochrony środowiska i ekologii wód. W ramach programu Sympozjum realizowane będą cztery sesje szkoleniowe prowadzone przez międzynarodowe grono ekspertów.
W Sympozjum uczestniczyć będzie grupa wybitnych międzynarodowych specjalistów (potwierdzony udział członków komitetu naukowego konferencji) a wśród uczestników spodziewani są pracownicy naukowi a także służb ochrony środowiska (WIOŚ, RDOŚ, parków narodowych i krajobrazowych oraz administracji). Organizatorzy liczą także na szeroki udział studentów i doktorantów, dla których przewidywana jest obniżona opłata uczestnictwa.
Szczegółowe informacje na stronie internetowej Sympozjum: www.aquaticplants2012.pl

Prof. dr hab. Krzysztof Szoszkiewicz

Naprawianie mózgu czyli jak niemożliwe staje się możliwe

Przez wiele lat sądzono, że komórki mózgu, po zróżnicowaniu się, już nie regenerują się. A więc w ciągu naszego życia stale nam ich ubywa, a wszelkie straty stawały się nieodwracalne. Wieloletnie i wielotorowe badania biologów pozwoliły lepiej poznać organizm na wszystkich poziomach organizacji. Teraz niemożliwie staje się możliwe. Badanie przeprowadzone m.in. przez dr. Artura Czupryna (na zdjęciu, fot. Grzegorz Krzyżewski) z Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN w Warszawie p[okazują, że przeszczepione komórki mogą naprawiać mózg. Na razie u otyłych myszy.

„Niewielka liczba odpowiednio dobranych komórek nerwowych, wprowadzonych do uszkodzonego obszaru mózgu myszy, przywraca jego utracone funkcje. Doświadczenia na myszach z defektem prowadzącym do otyłości oraz serię pomiarów dokumentujących skuteczność metody transplantacji neuronów przeprowadzono na Uniwersytecie Harwarda, w Massachusetts General Hospital oraz w Instytucie Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN w Warszawie.

Mózg bez neuronów reagujących na poziom leptyny we krwi nie kontroluje uczucia głodu i sytości. Wada genetyczna tego typu prowadzi do znacznej otyłości u ludzi i zwierząt. Naukowcy z Uniwersytetu Harwarda, Massachusetts General Hospital oraz Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN (Instytut Nenckiego) w Warszawie udowodnili w eksperymentach na myszach, że za pomocą transplantacji niewielkiej liczby nowych neuronów do uszkodzonego obszaru mózgu można przywrócić jego funkcje.”
(…)
„W medycynie od pewnego czasu próbuje się naprawiać uszkodzone fragmenty mózgu za pomocą przeszczepów z komórek macierzystych. Zabiegi te są ryzykowne. Wszczepione komórki często rozwijają się w sposób niekontrolowany, co najczęściej prowadzi do rozwoju nowotworów.”

Badania biologiczne w coraz większym stopniu pozwalają poznać funkcjonowanie organizmu ludzkiego także na poziomie molekularnym. Ważne jest, aby medycy i biolodzy współpracowali ze sobą. Bliski kontakt ułatwia współpracę. Na UWM w Olsztynie taka współpraca staje się coraz bardziej możliwa. Może przeczytamy niebawem o podobnych badaniach, realizowanych i w akademickim Olsztynie?

W badaniach prowadzonych w Instytucie Nenckiego „zamiast, jak zazwyczaj, milionów komórek, naukowcy wstrzykiwali w podwzgórze myszy zawiesinę zaledwie kilkanastu tysięcy komórek prekursorowych i neuroblastów. Płyn o objętości ok. 300 nanolitrów był wprowadzany do podwzgórza myszy mało inwazyjną metodą – cienką mikropipetą o średnicy tylko kilka razy większej od pojedynczych komórek. (…) Wszystkie przeszczepiane komórki znakowano za pomocą białka fluorescencyjnego, co umożliwiało śledzenie ich losów w mózgach biorców. (…) Stosując wyrafinowane techniki badawcze udowodniono odtworzenie całej gamy brakujących rodzajów neuronów w mózgowym ośrodku regulacji głodu i sytości. Co więcej, nowe neurony miały wykształcone synapsy i komunikowały się z pozostałymi neuronami w mózgu, a także prawidłowo reagowały na zmieniające się poziomy leptyny, glukozy i insuliny.”

Wyniki naukowców z Uniwersytetu Harwarda i Instytutu Nenckiego wskazują na obiecujący kierunek badań, który może doprowadzić do opracowania terapii naprawczych w usuwaniu skutków udarów mózgu lub efektywniejszym leczeniu choroby Parkinsona. Oczywiście zanim metoda zostanie wdrożona w praktyce medycznej, potrzeba jeszcze wielu badań laboratoryjnych oraz klinicznych. Widać jednak, że to co zdawało się niemożliwe jest już w zasięgu ręki. Biolodzy w niesamowity sposób zmieniają naszą wiedzę o świecie, że „nawet się filozofom to nie śniło.”


Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego Polskiej Akademii Nauk powstał w 1918 roku i obecnie jest największym nieuniwersyteckim ośrodkiem badań biologicznych w Polsce. Do priorytetowych dziedzin podejmowanych w Instytucie należą: neurobiologia, neurofizjologia, biologia i biochemia komórkowa oraz biologia molekularna. W Instytucie działa 31 laboratoriów, m.in. Mikroskopii Konfokalnej, Cytometrii Przepływowej i Skaningowej, Mikroskopii Elektronowej, Testów Behawioralnych i Elektrofizjologii. Poziom prac eksperymentalnych, publikacje i silne związki z nauką światową plasują Instytut wśród wiodących placówek biologicznych Europy.

S.Cz.

Proteomika czyli molekularni detektywi na Wydziale Biologii UWM

Proteomika jako dziedzina nauki, narodziła się zupełnie niedawno, w latach 90 XX wieku. Termin proteom pochodzi od angielskiego określenia PROTein complement of the genOME (komponent białkowy kodowany przez genom). Proteomika zajmuje się badaniem białek, ich strukturą, funkcjami i zależności między nimi. Po zbadaniu genomu (zestawu wszystkich genów organizmu), biolodzy molekularni zajęli się badaniem ludzkiego protemu (ale i nie tylko ludzkiego).

Genom jest niezmienny dla danego osobnika, natomiast proteom może się zmieniać. Najprostszym przykładem może być niezmienny genom dla danego gatunku owada oraz opowiadające mu, zdecydowanie różne, proteomy dla postaci larwalnej i dla imaginalnej (dorosłej). Ekolodzy dla tych różnych faz rozwojowych używają pojęcia „ekon”, jako że każde stadium zajmuje inną niszę (czasem inne siedlisko, inna baza pokarmowa itd.).

Proteomika zajmuje się klasyfikowaniem białek, ich identyfikowaniem, charakterystyką, poszukiwaniem różnic między białkami z tkanek normalnych i chorych osób. Ale jest i proteomika funkcjonalna, która zajmuje się wytwarzaniem zupełnie nowych białek i badaniu ich funkcji.

Proteomika łączy szereg technik służących do równoczesnej analizy setek lub tysięcy białek zawartych w komórkach. Rodzi to problemy analizowania jednoczesnego wielu oddziaływujących na siebie obiektów. Podobnie jak w ekologii, gdzie analizuje się w ekosystemie wiele różnych gatunków i wiele oddziaływań między tymi gatunkami oraz między środowiskiem. Mimo różnicy skali niektóre metody analizy w biologii molekularnej jak i ekologii są podobne.

Wyniki badań proteomiki stwarzają nie tylko zupełnie nowe możliwości medyczne, ale wnoszą niezwykle dużo do dyskusji i funkcjonowaniu życia biologicznego, a w konsekwencji także do dyskusji filozoficznych. W wieku XXI biologię znać i rozumieć na podstawowym poziomie musi praktycznie każdy wykształcony człowiek. Z całą pewnością wiek XXI będzie wiekiem biologów, tak jak wiek XX był wiekiem fizyków.

St.Cz.

Inauguracja wydziałowa 2011/2012

Więcej zdjęć z inauguracji roku akademickiegio 2011/2011 (na Facebooku).

Jakie są szanse na zatrudnienie po biologii i biotechnologii?

„Rynek pracy niczym żywy organizm reaguje na zmiany zachodzące w światowej gospodarce. (…) Istnieją dwie podstawowe kategorie pracowników, którzy mogą liczyć na większe zainteresowanie pracodawców: są to pracownicy działów sprzedaży (…) a także specjaliści IT [Technologie informatyczne] (…). Jako przyszłościowe wskazać należy również obszar biotechnologii oraz obszar odnawialnych źródeł energii.”

W zakresie odnawialnych źródeł energii potrzebne bedą usługi dotyczące oceny oddziaływania na środowisko, w tym oszacowanie wpływu na różnorodność biologiczną. To szansa dla biologów srodowiskowych. A na Wydzialle Biologii prowadzone sa badania w zakresie np. upraw roslin energetycznych czy wpływu wiatraków. W badaniach tych uczestniczą i studenci.

Jednak zarówno biolog jak i biotechnolog nie powinien zapominać o kształceniu się w zakresie różnorodnych technik informatycznych. To się z pewnością przyda.

Jak zwiększyć swoje szanse na znalezienie pracy? „Studenci powinni skupić się przede wszystkim na zdobywaniu praktyki zawodowej i nabywaniu różnorodnych doświadczeń: staży, praktyk, wymian studenckich. (…) Nie wolno zapominać o tak zwanych umiejętnościach miękkich, czyli tych, które związane są z zarządzaniem, budowaniem relacji czy organizacją pracy.”

Źródło: Beata Pałac „Trendy na rynku pracy, „Eurostudent”, nr 199, październik 2011

Molekularne badania chruścików - propozycja studiów doktoranckich w Austrii i USA

Nauka nie zna granic a studia i badania naukowe stają się coraz bardziej międzynarodowe. Studia doktoranckie z zakresu biotechnologii czy biologii molekularnej odbyć można za granicą i to nie martwiąc się o finsnsowanie. Jeśli się ma pomysł na badania, zawsze można znaleźć sensowne możliwości realizacji. Przykładowo zamieszczamy ogłoszenie z Zakładu Limnologii Uniwersytetu Wiedeńskiego.

The Department of Limnology, University of Vienna, is offering a Praedoctoral Research Position for an enthusiastic researcher to work in the field of morphological and molecular Phylogeny of the Trichoptera subfamily Drusinae. As part of a project funded by the Austrian
Science Foundation (FWF), the first cornerstone of the PhD thesis will deal with a morphological data matrix which will be expanded by adding new characters from species currently in our collections not yet fully coded and by additional species collected by separate collecting teams during the project. The expected output will be a complete character matrix
relevant for all existing Drusinae species.

The second cornerstone will consist of phylogenetic analyses of morphological and molecular data sets via parsimony, Bayesian MCMCMC and Maximum likelihood inferences. The expected output of this thesis section will significantly refine the resolution of the phylogenetic relationships of the subfamily known so far. The expected publication effort of the PhD student will also comprise a comprehensive key for all Drusinae species. The PhD candidate will be trained at the Department of Limnology (University of Vienna) by Prof. J. Waringer and by Dr. S. Pauls at the Biodiversity and Climate Research Centre (LOEWE BiK-F), Frankfurt a.M., Germany. In addition, the student will be hosted by Prof. R. Holzenthal in order to get international experience and expert opinion on morphological character coding and homology assessment. The PhD candidate will also participate and coorganize the planned project workshops. The praedoctoral scholar will have plenty opportunities to collaborate with a diverse
group of researchers, including Dr. Wolfram Graf (University of Natural Resources, Vienna, Austria), Prof. M. Kučinić and Dr. A. Previšić (Zoology Department, University of Zagreb, Croatia), Dr. Lujza Ujvárosi (Universitatea Babes-Bolyai, Cluj, Romania) and Dr. Miklos Bálint (Biodiversity and Climate Research Centre (LOEWE BiK-F), Frankfurt, Germany).
We are looking for a highly motivated and self-directed candidate intending to acquire her/his PhD degree at the University of Vienna, and with a strong interest in insect phylogeny, morphology and molecular genetics. Experience in the fields of DNA barcoding, phylogenetic
reconstructions using PAUP*, TNT and Bayesian MCMCMC and maximum likelihood inferences will be appreciated.

Excellent written, verbal and interpersonal skills, and the ability to think creatively and critically are desired. The position is funded for 3 years (half time). Salary is approx. € 16,500 per year (brutto). You may contact and send your application by e-mail to Prof. Johann Waringer (johann.waringer@univie.ac.at). Applications should include a single pdffile containing a CV, a list of publications, a short statement of previous research activities and motivation, and a list of
three references (including contact details).

Applications received before 31 December 2011 will be given full considerations.

Fascynujący świat roślin... na międzynarodowo i globalnie!

18 maja 2012 roku będzie pierwszym dniem międzynarodowej akcji "Fascynujący Świat Roślin".
Rośliny, które gromadzą energię słoneczną w cukrach, są najważniejszymi producentami biomasy. Umiejętność bezpośredniego syntezowania żywności dla własnych potrzeb umożliwiła roślinom skolonizowanie, zaadaptowanie się i rozpowszechnienie niemal wszystkich zakątków naszej planet.

Biologowie oceniają, że na świecie występuje obecnie około 250 000 gatunków roślin. Specjalny dzień poświęcony roślinom, wyznaczony na 18 maja 2012 roku, jest organizowany pod auspicjami Europejskiej Organizacji Nauk o Roślinach (EPSO – European Plant Science Organisation; www.epsoweb.org ), ulokowanej w Brukseli. Życie roślin zawsze zaczyna się od maleńkiego nasiona umieszczonego w glebie. Z niego wyrosnąć może wiele zielonych żyjących istot – od drobnych ziół do wielkich drzew, od kwiatów ozdobnych do roślin uprawnych, od których zależy życie zwierząt i przetrwanie ludzi na planecie Ziemia. Mamy nadzieję, że naszą inicjatywą zasadzimy wiele wirtualnych, lecz stale kiełkujących nasion, które w zbiorowym umyśle europejskich i światowych społeczeństw posieją przekonanie, że nauki o roślinach mają do odegrania kluczową rolę w kształtowaniu teraźniejszego i przyszłego krajobrazu społecznego, środowiskowego i ekonomicznego ludzkości.

Swój udział w dniu „Fascynującego Świata Roślin” zgłosiło już 25 krajów na świecie, lecz wciąż zgłaszają się kolejne. Wszystkie informacje o tym wydarzeniu są dostępne za pośrednictwem strony www.plantday12.eu. Akcję wspiera sieć koordynatorów narodowych, którzy zdecydowali się ofiarować swój czas i energię by promować i rozpowszechniać idee tego wydarzenia w swoich krajach. Jak dotąd ponad 60 instytucji naukowych, uniwersytetów, ogrodów botanicznych i muzeów, wraz z firmami przemysłowymi oraz rolnikami, zgłosiło już gotowość do otwarcia swoich podwojów dla publiczności i przygotowania działań obracających się wokół roślin, w których znajdzie się coś ciekawego dla całych rodzin.

Wszystkich, którzy chcieliby stać się częścią dnia “Fascynującego Świata Roślin” zapraszamy do udziału w wydarzeniu. By zacząć, wystarczy skontaktować się z polskim Koordynatorem Narodowym (patrz niżej) lub Koordynatorem EPSO (kliknąć na "kontakt" na stronie www.plantday12.eu ), by z nimi przedyskutować pomysły, włączyć się do wspólnych działań, oraz uzyskać dostęp do materiałów stanowiących część światowego wizerunku akcji „Fascination of Plants Day”. Zapraszamy do udziału media, a także naukowców, rolników, polityków i przedstawicieli przemysłu, by wspólnie dyskutować o badaniach naukowych prowadzonych na najwyższym poziomie, pokazywać wyniki przełomowych doświadczeń biologii roślin, a także odkryć, jaki potencjał aplikacyjny drzemie w naukach o roślinach. Mamy nadzieję, że w ramach akcji “Fascination of Plants Day” pokazane zostaną wszystkie i bardzo różnorodne zagadnienia związane z roślinami, w tym: badania podstawowe roślin; rolnictwo, ogrodnictwo i leśnictwo; ogrody i ogródki; hodowla roślin; ochrona roślin; żywność i odżywianie; zachowanie środowiska; łagodzenie zmian klimatu; sprytne bioprodukty; bioróżnorodność; zrównoważony rozwój, zasoby odnawialne; oraz edukacja w zakresie poznania roślin, jak i sztuka.

Kontakt w Polsce:
Koordynator Narodowy: prof. dr hab. Przemysław Wojtaszek; Zakład Biologii Molekularnej i Komórkowej, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, ul. Umultowska 89, 61-614 Poznań; tel. 61 829 5972, email: przemow@amu.edu.pl

Od redakcji bloga: będziemy informowali o poczynianiach olsztyńskich naukowców, i przygotowaniach do tego niezwykłego Dnia Roślin.

Filmik całkiem fajnie zrobiony