Czystek (Cistus) należy do rodziny posłonkowatych, są to zimozielone krzewy osiągające od 60 do 100 cm wysokości, do których wliczamy ponad 50 gatunków i mieszańców międzygatunkowych (które tworzą z wyjątkową łatwością). Stanowią istotny komponent formacji roślinnych, takich jak śródziemnomorska frygana czy makchia, a także świetlistych lasów dębowych i sosnowych. Większość czystków występuje na terenach Basenu Morza Śródziemnego oraz w Azji Zachodniej. W Polsce rosną jedynie jako gatunki uprawiane, często jako rośliny ozdobne. Kwiaty czystka są spodeczkowate, z lekko pomarszczonymi płatkami zabarwionymi od bieli przez róż po ciemną purpurę. Płatki ich kwiatów otwierają się o świcie, by opaść przed zapadnięciem zmroku. Do najpopularniejszych gatunków czystka o zastosowaniu prozdrowotnym należą czystek kreteński (Cistus creticus), czystek ladanowy (Cistus ladanifer) i czystek wawrzynolistny (Cistus laurifolius).
Żywica wytwarzana z czystków zwana potocznie ladanum znana była od czasów starożytnych. Opisana została w Księdze Rodzaju, gdzie nazwano ją hebrajskim słowem lōţ, co tłumaczono właśnie jako ladanum a Biblia Tysiąclecia określała ją jako żywicę. Niektóre podania świadczą o tym, iż żywica z czystka to także "mirra" dana w darach przez Trzech Króli. Dawniej otrzymywano ją wyczesując futra zwierząt uprzednio wypasanych w zaroślach czystka. Następnie przeczesywano zarośla czystka specjalnymi grabiami zbierającymi żywicę. Grabie przypominały drewniany grzebień. Teraz ladanum otrzymuje się gotując gałązki i liście czystka i ekstrahując je rozpuszczalnikiem. Żywica czystkowa jest miękka, ciemno zabarwiona, mocno lepka, gorzka o specyficznej woni. Początkowo jest elastyczna, z upływem czasu twardnieje, zmieniając jednocześnie zapach, na zbliżony do ambry. Ladanum wykorzystywano do produkcji perfum, pachnącego tytoniu i kadzideł - wciąż jest składnikiem kadzidła w Kościołach Wschodnich. Stosowano ją także jako preparat leczniczy na nieżyty dróg oddechowych, biegunkę, rany.
W badaniach przeprowadzanych nad właściwościami leczniczymi czystka wykorzystuje się głównie olejki eteryczne, ekstrakty alkoholowe oraz wspomniane żywice, do których lepiej przechodzą substancje czynne, a nie wodne napary, które polecane są w formie szeroko dostępnych herbatek.
Według licznych, dość chaotycznie rozsianych informacji, na temat czystka - jest on lekiem na całe zło. Skuteczny okazuje się w przypadku rozmaitych dolegliwości - począwszy od infekcji dróg oddechowych, po schorzenia układu pokarmowego, choroby skórne po choroby nowotworowe i zaburzenia psychiczne - świetnie sprawdza się przy wahaniach nastroju, łagodzi stres.
Można się zetknąć z doniesieniami na temat pozytywnego wpływu czystka w procesie leczenia boreliozy. Podobno potrafi on zahamować rozwój bakterii Borrelia burgdoferi. Poza tym stanowi on ochronę przed kleszczami - wydziela w organizmie woń, która je odstrasza. Istotną zaletą ziela czystka jest wysokie stężenie naturalnych polifenoli i flawonoidów, które są potężnymi antyoksydantami pomagającymi w walce z wolnymi rodnikami. Może to sugerować walkę czystka także z procesami starzenia się komórek i organizmu, obok wzmacniania układu immunologicznego. Kosmetologia zaleca czystek jako środek charakteryzujący się działaniem odmładzającym, ujędrniającym, napinającym skórę i przeciwzmarszczkowym, przynosi także ulgę w dolegliwościach trądzikowych i egzemach skórnych. Pomaga także w leczeniu łupieżu, łuszczycy, grzybicy skórnej, pomaga leczyć organizm z nagromadzenia nadmiaru Candida albicans. Ponadto sugerując się samą nazwą; czystek oczyszcza i to nie tylko skórę. Doskonale wymiata z organizmu wszelkie toksyny i substancje smoliste, wspierając zalecany dla zdrowia detoks. Ułatwia usuwanie metali ciężkich (wyjątkowo skutecznie wiąże kadm), dlatego jest szczególnie zalecany mieszkańcom dużych miast, gdzie ich stężenie jest horrendalne a także palaczom.
Picie czystka w formie naparu jest bardziej zalecane niż picie zielonej herbaty, gdyż jest mniej szkodliwa i jeszcze mocniej działa na układ odpornościowy oraz jest skuteczniejsza.
Właściwości antyproliferacyjne i cytotoksyczne czystka wspierają skuteczną terapię na przerost prostaty u mężczyzn. Antygrzybiczne, antywirusowe i antybakteryjne właściwości sprzyjają leczeniu infekcji wirusowych czy bakteryjnych, tj. opryszczki, zakażeń Helicobacter pylori. Własność antyhistaminowa czystka pomaga natomiast uporać się z uporczywą alergią na wszelakie pyłki i kurze. Regularne zażywanie naparu z czystka zapobiega chorobie niedokrwiennej serca, miażdżycy, działa witalizująco na cały organizm, neutralizuje zapach wydzielin ciała. Natomiast płukanie jamy ustnej pomoże nawet wybielić i uzdrowić nasz uśmiech.
Dodatkowym atutem czystka jest to, iż można go stosować u ludzi w każdym wieku i każdym stanie - także u dzieci (walka z alergiami pokarmowymi i łagodzenie podrażnień skórnych), i kobiet w ciąży, a także u zwierząt. Czystek został ogłoszony rośliną 1999 roku, zaraz potem posypała się lawina badań nad nim i domniemywań na temat jego cudownych właściwości. Herbatki z czystka są już powszechnie dostępne. Tym, którym typowo ziołowy smak może nie przypaść do gustu, poleca się słodzenie np. ksylitolem. Do tego dochodzi bogaty wybór preparatów czystkowych, także w formie tabletek. Zwany różą górską, uwielbiany przez starożytnych Greków. Dawniej miał być uzdrowieniem dla wojowników, pielęgnowany był przez piękne boginie. Obecnie jest na wyciągnięcie ręki; mogąc zapewnić długowieczność, dbając o zdrowe ciało, duszę i umysł.
Angelika Maria Gomolińska
Biologia, studia doktoranckie
Tylko o którym czystku mowa? U nas dostępny jest mało wartościowy cz. siwy, badania najczęściej dotyczą innych gatunków. To tak jakby opisywać właściwości Estragonu powołując się na badania na temat piołunu (a w artykule posługiwać się nazwą bylica).
OdpowiedzUsuń