Ocena różnorodności biologicznej w plantacjach roślin energetycznych

(Wierzby wiosna, fot. S. Czachorowski)

Gdy przyszedł czas wyboru tematu pracy inżynierskiej, to przeglądając listę z tematami, zainteresowała mnie Ocena różnorodności biologicznej w plantacjach roślin energetycznych. Zainteresowanie moje było pod kątem takim, że chciałem się spróbować sprawdzić w czymś, co nie do końca jest  mi znane. Była to chęć zapoznania się z danym zagadnieniem.

W celu wdrożenia się w ten temat, zostałem skierowany przez mojego promotora do pomocy doktorantce, realizującej temat związany z identyfikacją owadów, zebranych w uprawach wierzby. Na początku było mi się ciężko przystosować i opornie szła mi identyfikacja. To był mój pierwszy raz z czymś takim -  nie byłem pewien, jak mam konkretnego owada zidentyfikować. Ze spotkania na spotkanie szło mi to lepiej, mniej się o wszystko dopytywałem.

Co do samego tematu mojej pracy dyplomowej to warto sobie go rozjaśnić przez wyjaśnienie podstawowych pojęć z nim związanych. Mianowicie różnorodność biologiczna oraz rośliny energetyczne i ich uprawy. Różnorodność biologiczna (bioróżnorodność) to pojęcie szersze niż różnorodność gatunkowa - oznacza zróżnicowanie życia na wszelkich poziomach organizacji: od genetycznego przez gatunkowy po ekosystemowy. Uprawy energetyczne – uprawy roślin, hodowane w celu pozyskania biomasy z przeznaczeniem na cele energetyczne czyli do produkcji energii cieplnej, energii elektrycznej oraz paliwa gazowego (biogazu) lub ciekłego. Biomasa jest zaliczana do odnawialnych zasobów energii. Za uprawy energetyczne uznaje się te uprawy, które nie wytwarzają żywności. Odpady z upraw roślin przemysłowych i żywnościowych też mogą być używane w celu produkcji energii, ale takie uprawy nie są uznawane za uprawy energetyczne.

Rośliny energetyczne, nadające się do upraw energetycznych to m.in.:

• rzepak, słonecznik, len, konopie siewne i inne rośliny oleiste 
• kukurydza zwyczajna, zboża, ziemniaki, 
• burak cukrowy, trzcina cukrowa, 
• ślazowiec pensylwański (tzw. malwa pensylwańska, Sida hermaphrodita), 
• wierzba wiciowa (Salix viminalis), 
• rdest sachaliński (Polygonum sachalinense), 
• miskant (Miscanthus spp.), 
• mozga trzcinowata (Phalaris arundinacea), 
• topinambur (tzw. słonecznik bulwiasty) (Helianthus tuberosus), 
• róża wielokwiatowa (tzw. róża bezkolcowa) (Rosa multiflora), 
• paulownia puszysta (Paulownia tomentosa). 

Uprawy energetyczne wykorzystywane są przez:

• przedsiębiorstwa, których produktem finalnym jest biopaliwo i zakłady tłuszczowe, gorzelnie, cukrownie 
• przedsiębiorstwa, które wytwarzają ciepło i energię elektryczną, np. ciepłownie, elektrociepłownie. 

Po przeczytaniu więcej na ten temat, jestem w stanie stwierdzić, iż nie żałuję podjęcia się go, gdyż rośliny energetyczne mają wiele zalet. Żeby jednak ocenić ich wpływ na bioróżnorodność obszarów wiejskich to potrzeba zbadać całe plantacje i inne organizmy, korzystające i ogólnie żyjące w tej roślinności.

Zaletami wynikającymi ze stosowania roślin energetycznych są przede wszystkim niskie koszty pozyskania biomasy, wartość opałowa wynosząca około 10–12 GJ/t i mała emisja zanieczyszczeń gazowych, powstających w procesie ich spalania. Rośliny energetyczne mogą być uprawiane na tym samym areale przez 15–20 lat. Najczęściej na 1 m2 są sadzone 3–4 sadzonki. W przypadku wierzby energetycznej pierwszy plon otrzymuje się po trzech latach, ponieważ dwa pierwsze lata, to przygotowanie plantacji oraz przycinanie i rozsadzanie sadzonek.

Jak wszystko na naszym świecie, rośliny energetyczne mają również wady. Ujemną cechą niektórych roślin energetycznych, np. miskanta, jest bardzo mała odporność na niską temperaturę. Niekorzystnie na proces wegetacji wpływają także chwasty, dlatego przed obsadzeniem plantacji należy grunt pod uprawę wstępnie odchwaścić herbicydami, a w czasie upraw stosować herbicydy selektywne. W uprawach wierzby nie stosuje się oczyszczania herbicydami.

Najbardziej rozpowszechnioną rośliną energetyczną w Polsce jest wierzba – Salix viminalis. Wraz z pojawieniem się upraw wierzby i wzrostem ich powierzchni rodzi się pytanie o wpływ na bioróżnorodność oraz konieczność wypracowania standardów ocen oddziaływania na środowisko.  Uważam, że warto wejść i przyjrzeć się temu tematowi bliżej, bo rośliny energetyczne robią wiele dobrego dla przyrody. Można by tu wymieniać wiele przykładów. Obserwacje plantacji wierzby energetycznej, o których jest mowa w publikacjach, które już przejrzałem, wykazały że uprawy są wykorzystywane jako schronienie dla zwierzyny łownej, gdyż była widoczna migracja dzików, zajęcy, saren czy jeleni. Plantacje były obfite w ptactwo i owady.

Teoretycznie to można byłoby o tym pisać więcej. To wszystko jest przede mną. Czekają mnie także badania terenowe.

 Karol Adamczyk