Owady – alternatywne źródło białka?

(Sałata z larwami mącznika młynarka, przygotowana ze studentami biologii,
w czasie zajęć z entomologii i akarologii.  Fot. S. Czachorowski)

Liczba ludności na świecie stale wzrasta. Szacuje się, że do roku 2025 liczba ludności przekroczy 8 miliardów. Niesie to za sobą szereg problemów. Jako jeden z głównych wymienić należałoby zaspokojenie potrzeb żywnościowych. Według szacunków FAO (Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa, ang. Food and Agriculture Organization of the United Nations), by zaspokoić potrzeby żywieniowe populacji ludzkiej, produkcja żywności do 2030 roku powinna wzrosnąć dwukrotnie. Istotny problem utrudniający zwiększenie produkcji żywności stanowi wciąż zmniejszająca się powierzchnia gruntów rolnych, która z czasem uniemożliwi powstawanie nowych gospodarstw. Zwrócić należy także uwagę na problem stale zmniejszających się światowych zasobów wodnych, co przyczynia się do zwiększenia kosztów oraz utrudnienia hodowli zwierząt, z racji na jej wysokie zapotrzebowanie. Istnieje zatem realne niebezpieczeństwo, że intensyfikacja produkcji żywności nie przyczyni się do poprawy bezpieczeństwa żywnościowego na świecie, a samo zwiększenie tradycyjnej hodowli zwierzęcej nie będzie możliwe.

Niewątpliwie jeden z najważniejszych składników żywności stanowi białko i to właśnie z zaspokojeniem podaży tego składnika nasuwa się najwięcej problemów. Jako alternatywne źródła białka definiuje się te, które nie były dotychczas przeznaczone do żywienia ludzi i zwierząt lub stosowane były w ograniczonym zakresie i tylko wśród niektórych populacji. Wśród najczęściej wymienianych źródeł białka wymieniane są organizmy jednokomórkowe (drożdże) oraz wodne (kryl, algi). Bardzo cennym z punktu widzenia żywieniowego, niekonwencjonalnych źródeł białka są także insekty, których skład aminokwasowy białek jest najbardziej zbliżony do białek zwierzęcych tradycyjnie spożywanych w diecie, a samo białko charakteryzuje się wysokim stopniem strawności (77,9-98,9%).

Jadalne owady stanowią jeden z najczęściej poruszanych przez FAO i Komisję Europejską temat. Znanych jest około 2000 gatunków owadów, spożywanych przez ludzi, stanowią one element diety w krajach takich jak Chiny, Japonia, Meksyk czy RPA. Według szacunków FAO około 1,9 tysiąca gatunków owadów spożywana jest przez średnio 2 mld osób w ponad 80 krajach. W celach konsumpcyjnych wykorzystywane są praktycznie wszystkie grupy owadów, takie jak: świerszcze, termity, ważki, chrząszcze, gąsienice, w postaci dorosłych osobników, poczwarek czy też jaj. Według danych literaturowych do najczęściej spożywanych na świecie rzędów owadów należą przedstawiciele: świerszczy oraz szarańczy (Ortoptera), chrząszczy (Coleoptera) i termitów (Isoptera).

Owady jadalne stanowić mogą doskonałą alternatywę dla żywności konwencjonalnej ze względu na swoje wartości żywieniowe. Liczne analizy składu chemicznego owadów jadalnych wskazują na wysoką zmienność pomiędzy gatunkami oraz w zależności od stadium rozwoju. Wartości odżywcze owadów obrazuje poniższa rycina. Owady jadalne stanowić mogą doskonałą alternatywę dla żywności konwencjonalnej ze względu na swoje wartości żywieniowe. Liczne analizy składu chemicznego owadów jadalnych wskazują na wysoką zmienność pomiędzy gatunkami oraz w zależności od stadium rozwoju. Wartości odżywcze owadów obrazuje poniższa rycina.

Poza korzyściami żywieniowymi i zdrowotnymi, wymienić należy pozostałe zalety związane z wykorzystaniem owadów jadalnych w sektorze spożywczym. Główną z nich stanowi aspekt ekologiczny. Hodowla owadów wiąże się z istotnymi pod względem ochrony środowiska aspektami, takimi jak zmniejszenie zużycia wody pitnej i paszy w stosunku do hodowli bydła. Ponadto wskazuje się także, iż hodowla owadów wiąże się z mniejszą emisją gazów cieplarnianych (metanu, tlenku azotu, amoniaku). Oszczędność gruntów rolnych, paszy oraz wody pitnej znacząco obniża koszty hodowli. Na potencjał ekonomiczny hodowli owadów składają się aspekty takie jak: łatwość dystrybucji, wysoki współczynnik rozrodczości i krótki cykl reprodukcji.

Spożywanie owadów w codziennej diecie może budzić początkowo kontrowersje, a nawet odrzucać. Jednak ze względu na obecną sytuację żywieniową oraz prognozy dotyczące jej przyszłości zakładać należy, że niebawem to co obce i odrażające na pierwszy rzut oka stanie się dla nas codziennością. Dlatego też może warto już dziś przekonać się do spożywania owadów? Taką okazję mieli studenci biologii podczas zajęć z entomologii i akarologii na UWM w Olsztynie (Wydział biologii i biotechnologii). Okazało się, że owady w postaci spożywanych na zajęciach larw mącznika młynarka (Tenebrio molitor) stanowić mogą atrakcyjny i smaczny dodatek do potraw. Może więc warto wyjść poza swoją strefę komfortu i spróbować?

Monika Golubska
Studentka na kierunku Biologia molekularna

Ciastka owsiane z owadami przygotowane podczas zajęć studentów. Zdjęcie: Marlena Mańkowska.

ŹRÓDŁA:
1. https://tech.money.pl/medycyna/artykul/owady-jako-alternatywne-zrodlo-bialka,133,0,1875077.html [dostęp 22.01.20r]
2.WIZA P. (2019). Charakterystyka owadów jadalnych jako źródła alternatywnego białka w ujęciu żywieniowym, środowiskowym oraz gospodarczym. Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego. 1 (98-102).
3.BUESCHKE M., B. KULCZYŃSKI, A. GRAMZA-MICHAŁOWSKA, T. KUBIAK. 2017. „Alternatywne źródła białka w żywieniu człowieka”. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Problemy Rolnictwa Światowego. Tom 17. zeszyt 3: 49–59.
4. https://www.cenyrolnicze.pl/wiadomosci/produkcja-zwierzeca/pozostale-zwierzeta-hodowlane/15650-alternatywne-zrodla-bialka-ktore-moga-zostac-wykorzystywane-w-zywieniu-czlowieka [dostęp 22.01.20r]

(Pizza z larwami mącznika młynarka, przygotowana ze studentami biologii, 
w czasie zajęć z entomologii i akarologii. Fot. S. Czachorowski)