Sprawozdanie z etapu szkolnego 40. edycji olimpiady wiedzy ekologicznej w województwie warmińsko-mazurskim

 

Sprawozdanie z etapu szkolnego

XXXX edycji olimpiady wiedzy ekologicznej

w województwie warmińsko-mazurskim

Do dnia 6 lutego 2025 r. spłynęły sprawozdania z 39 szkół z województwa warmińsko-mazurskiego. W etapie szkolnym w 40. edycji Olimpiady Wiedzy Ekologicznej wzięło udział 911 uczniów z 39 szkół. 9 szkół, które uczestniczyło w ubiegłorocznej Olimpiadzie, nie przysłało w tym roku sprawozdań, co pozwala sądzić, że nie odbył się tam etap szkolny. Natomiast w Olimpiadzie wzięły udział cztery nowe szkoły.  

Na podstawie przelanych sprawozdań do etapu okręgowego zakwalifikowało się 31 uczniów z 12 szkół z woj. warmińsko-mazurskiego: z Ostródy, Olecka, Ornety, Ełku (2 szkoły), Lidzbarka, Elbląga (3 szkoły) i Olsztyna (3 szkoły).

Etap okręgowy odbędzie się 5 kwietnia, na Wydziale Biologii i Biotechnologii (Collegium Biologia), ul. Oczapowskiego 1 A

   

Przewodniczący komitetu wojewódzkiego OWE w Olsztynie

 

Dr hab. Stanisław Czachorowski, prof. UWM

 

Salinella salve: Widmo biologii czy zapomniany fakt?

 Grafika wygenerowana za pośrednictwem AI:
https://create.microsoft.com/pl-pl/features/ai-image-generator

Salinella salve to organizm opisany przez niemieckiego biologa Johannesa Frenzela, który odkrył go w słonych źródłach Argentyny w XIX wieku. Badacz określił ten gatunek jako niezwykle proste zwierzę, zbudowane z około 150 komórek, z otworem gębowym i odbytowym, co czyniło ją unikalną w świecie zwierząt. Jednakże, pomimo upływu ponad wieku, nie udało się ponownie odnaleźć tego organizmu, co rodzi pytania o jego rzeczywiste istnienie (Jura 1997).

Czy Salinella salve istnieje?

Brak następnych obserwacji Salinella salve od czasu jej pierwotnego opisu podważa jej istnienie. Współczesne badania, w tym poszukiwania prowadzone przez niemieckiego zoologa Michaela Schrödla w solniskach Argentyny i Chile, nie przyniosły rezultatów. Dodatkowo, w nowszych podręcznikach zoologii nie ma wzmianki o tym organizmie, co sugeruje, że naukowa społeczność jest sceptyczna co do jego istnienia (Czachorowski 2018).

Czy Salinella salve jest pomyłką czy świadomym oszustwem?

Nie ma dowodów sugerujących, że Johannes Frenzel celowo sfabrykował swoje odkrycie. Jego opisy były szczegółowe i opatrzone rysunkami, co wskazuje na rzetelność badacza. Jednakże, biorąc pod uwagę ograniczenia technologiczne XIX wieku, możliwe jest, że Frenzel błędnie zinterpretował obserwowane struktury lub padł ofiarą zanieczyszczenia próbek.

Jak można wykazać prawdziwość lub fałsz istnienia tego organizmu?

W celu zweryfikowania istnienia Salinella salve, należałoby przeprowadzić dokładne poszukiwania w pierwotnej lokalizacji odkrycia z wykorzystaniem nowych technologii: zaawansowane metody mikroskopowe i analizy genetyczne do badania próbek środowiskowych, co mogłoby pomóc w identyfikacji ewentualnych śladów Salinella salve. Jeśli zachowały się oryginalne preparaty Frenzela, można byłoby je również zbadać przy użyciu współczesnych metod, aby potwierdzić lub obalić jego obserwacje.

Sformułowanie problemu badawczego i hipotez roboczych

Problem badawczy: Czy Salinella salve jest rzeczywiście istniejącym organizmem, czy też wynikiem błędu lub artefaktu badawczego?

Hipotezy robocze:

• Hipoteza zerowa: Salinella salve jest realnym organizmem, który istnieje w środowisku naturalnym.
• Hipoteza alternatywna: Salinella salve nie istnieje; pierwotne obserwacje były wynikiem błędu lub zanieczyszczenia próbek.

Plan badań weryfikujących

1. Przegląd literatury: Dokładne przeanalizowanie wszystkich dostępnych publikacji na temat Salinella salve, w tym oryginalnych prac Frenzela.

2. Badania terenowe: Zorganizowanie ekspedycji do słonych źródeł w Argentynie w celu pobrania próbek i poszukiwania organizmów o cechach opisanych przez Frenzela.

3. Analizy laboratoryjne: Wykorzystanie nowoczesnych technik mikroskopowych i molekularnych do analizy pobranych próbek w poszukiwaniu organizmów jednokomórkowych o strukturze zbliżonej do opisu Salinella salve.

4. Weryfikacja historycznych preparatów: Jeśli dostępne, zbadanie oryginalnych preparatów Frenzela przy użyciu współczesnych metod, takich jak mikroskopia elektronowa czy analiza DNA.

Salinella salve – między błędem a rzeczywistością: podsumowanie analizy

Metodologia nauk przyrodniczych opiera się na powtarzalności i weryfikowalności wyników. Brak możliwości powtórzenia obserwacji Johannesa Frenzela przez innych badaczy podważa istnienie Salinella salve. Opis Salinella salve należy rozpatrywać w kontekście ograniczeń XIX-wiecznej nauki. Mikroskopy tamtych czasów miały niską rozdzielczość, co zwiększało ryzyko błędnej interpretacji obserwacji. Frenzel mógł natknąć się na artefakt – zanieczyszczenie, fragment tkanek lub pasożyta – który w tamtych warunkach uznał za unikalny organizm. Brak zaawansowanych metod, takich jak analiza DNA, uniemożliwiał weryfikację jego odkrycia, a standardy badawcze były mniej rygorystyczne niż dziś. W świetle tych ograniczeń bardziej prawdopodobne wydaje się, że Salinella salve była wynikiem niezamierzonego błędu, a nie rzeczywistym organizmem. Z perspektywy metodologii naukowej nie ma podstaw, aby twierdzić, że Frenzel celowo sfabrykował swoje odkrycie. Raczej jest to przykład naturalnych ograniczeń badawczych, które mogły skutkować błędnym wnioskiem. 

Julia Rurik

studentka mikrobiologii

Piśmiennictwo

Jura C. 1997. Bezkręgowce. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Czachorowski S. 2018. Z podręcznika do mitu: niezwykły organizm Salinella salve – mityczne zwierzę poszukiwane przez naukowców. https://profesorskiegadanie.blogspot.com/2018/09/z-podrecznika-do-mitu-niezwyky-organizm.html

Salinella salve

Przypadek Salinella salve to jedno z najbardziej kontrowersyjnych i fascynujących zagadnień w historii biologii. Organizm ten, opisany został po raz pierwszy w 1892 roku przez niemieckiego zoologa - Johannesa Frenzla i do dnia dzisiejszego pozostaje zagadką. Salinella miała być organizmem mikroskopijnym o cechach zarówno jedno- jak i wielokomórkowców, wyróżniającym się unikalną morfologią. Według badacza zamieszkiwała ona słone zbiorniki wodne w Ameryce Południowej. Jednak mimo ponad 100 lat poszukiwań nikt inny nie potwierdził jeszcze jego istnienia. Wielu ludzi zadaje sobie więc pytanie: czy Salinella salve kiedykolwiek istniała? Jeśli tak, dlaczego nikomu do tej pory nie udało się jej znaleźć?

Brak jakichkolwiek dowodów, poza jednym opisem powoduje wiele wątpliwości u badaczy. Odkrywca odpisał ją jako strukturę kiełbaskowatą, dwubocznie symetryczną, posiadającą jelito rozpoczynające się od ust i kończące się odbytem, oba otoczone wydłużonymi rzęskami, stroną grzbietową i brzuszną, a jej ściana ciała składa się z pojedynczej warstwy komórek po obu stronach. Przypisał jej miejsce w odrębnym typie systematycznym, co tylko podkreślało jej wyjątkowość. Trzeba mieć na uwadze fakt, iż w tamtych czasach narzędzia mikroskopowe były znacznie mniej rozwinięte, więc łatwiej było o błędy interpretacyjne. Czy zatem Salinella była takim unikalnym organizmem, czy błędnie zidetyfikowanym protistem?

Rysunek 1. Jedna z rycin opublikowana przez badacza.

Wraz z upływem czasu pojawiło się wiele hipotez próbujących wyjaśnić ten przypadek. Jedna z nich zakłada, iż Salinella mogła być gatunkiem występującym wyłącznie w specyficznych warunkach środowiskowych, które w między czasie zniknęły. Alternatywnie, możliwe jest, że była ona już w tamtym momencie gatunkiem wymarłym, a jej istnienie zostało uchwycone w szczęśliwym momencie. Choć brak jest dowodów na oszustwo naukowe, niektórzy badacze sugerują, iż Salinella mogła być wytworem nadinterpretacji lub ograniczeń tamtejszych technologii badawczych.

Zagadkowość tego organizmu sprowadza nas do metodologii naukowej. Jednym z podstawowych wymogów w nauce jest możliwość powtórzenia eksperymentów przez innych badaczy. W przypadku Salinelli nie było to możliwe, więc brak powtórnych jej obserwacji podważa wiarygodność pierwotnych doniesień. Współczesne techniki badawcze, takie jak sekwencjonowanie DNA, czy analiza biochemiczna, mogłaby pomóc w lepszym zrozumieniu tego organizmu, ale wciąż występuje problem z odnalezieniem jakichkolwiek próbek, które mogłyby posłużyć jako punkt odniesienia.

Niezależnie od tego czy Salinella salve kiedykolwiek istniała, czy nie, jej przypadek pozostaje cenną lekcją świata nauki. Pokazuje jak wiele zależy od narzędzi, metod badawczych oraz środowiska badawczego. Być może w przyszłości coraz to nowsze technologie pomogą ostatecznie rozwiązać tę zagadkę, lecz na razie pozostaje ona tajemnicą, która wciąż czeka na wyjaśnienie.

Agata Macikowska
Mikrobiologia II st.

(tekst powstał z wykorzystaniem ChatGPT)

Źródła:

• https://www.cell.com/current-biology/fulltext/S0960-9822(21)00968-4#fig1
• https://profesorskiegadanie.blogspot.com/2018/09/z-podrecznika-do-mitu-niezwyky-organizm.html
• Frenzel, J. "Salinella salve nov. gen. nov. spec. Ein vielzelliges, infusorienartiges Tier (Mesozoon)." (1892).
• Jura C. Bezkręgowce. Podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Wydawnictwo Naukowe PWN. (1997)

Salinella salve: między nauką a mitem

Historia nauki pełna jest fascynujących odkryć, które rzucają nowe światło na zrozumienie świata przyrody. Jednak zdarzają się również przypadki, gdy opisywane organizmy czy zjawiska okazują się błędnymi interpretacjami lub wręcz mistyfikacjami. Przykładem takiej kontrowersji jest Salinella salve, organizm opisany w 1892 roku przez niemieckiego biologa Johannesa Frenzla. Według jego relacji, Salinella była prostym, jednokomórkowym organizmem o cechach zarówno pierwotniaków, jak i wielokomórkowców, co czyniło ją potencjalnym "brakującym ogniwem" w ewolucji życia.

Mimo upływu ponad stu lat od tego opisu, Salinella salve nie została ponownie zaobserwowana ani potwierdzona przez innych badaczy. W 2012 roku zorganizowano ekspedycję naukową do Argentyny w celu odnalezienia tego organizmu, jednak zakończyła się ona niepowodzeniem. Brak dowodów empirycznych rodzi pytania o wiarygodność pierwotnych obserwacji Frenzla.

Metodologia nauk przyrodniczych opiera się na obserwacji, eksperymencie i powtarzalności wyników. Aby uznać istnienie nowego organizmu, konieczne jest niezależne potwierdzenie jego obecności przez innych badaczy. W przypadku Salinella salve brak takich potwierdzeń podważa jej istnienie. Możliwe jest, że Frenzel, działając w epoce ograniczonych narzędzi badawczych, popełnił błąd obserwacyjny lub interpretacyjny. Nie można również wykluczyć, że padł ofiarą własnych oczekiwań, widząc to, co chciał zobaczyć – zjawisko znane jako efekt potwierdzenia.

Naukowcy, będąc ludźmi, nie są wolni od emocji, ambicji czy chęci zdobycia sławy. Presja środowiska akademickiego, potrzeba publikacji i uznania mogą prowadzić do nieświadomych błędów, a w skrajnych przypadkach do celowych fałszerstw. Jednak to właśnie rygorystyczne zasady metodologii naukowej oraz jej samokorygujący charakter sprawiają, że takie przypadki, choć zdarzają się w historii nauki, w dłuższej perspektywie zostają wyjaśnione i zweryfikowane. W przypadku Salinella salve, brak niezależnego potwierdzenia jej istnienia skłania współczesnych naukowców do uznania jej za błąd lub mit. Może być to jednak także przypomnienie o ograniczeniach technologicznych XIX wieku, kiedy Frenzel prowadził swoje badania, oraz o potrzebie dokładniejszej weryfikacji obserwacji.

Kluczowym pytaniem pozostaje, jak odróżnić w nauce pomyłkę od celowego wprowadzenia w błąd. Historia uczy nas, że naukowcy – choć kierują się obiektywnością i dążeniem do prawdy – mogą ulec presji środowiskowej, finansowej lub psychologicznej. W przypadku Salinella salve nie posiadamy dowodów na to, że Frenzel celowo stworzył fałszywy opis, dlatego bardziej prawdopodobne jest, że była to pomyłka wynikająca z niedoskonałości ówczesnych narzędzi i metod badawczych.

Aby rozwiać wątpliwości dotyczące tego organizmu, kluczowe są badania oparte na współczesnych technikach naukowych – dokładne analizy terenowe, mikroskopowe i genetyczne. Jednak brak wiarygodnych danych historycznych o lokalizacji i warunkach środowiskowych opisanych przez Frenzla sprawia, że zadanie to może okazać się nieosiągalne. Być może Salinella salve pozostanie na zawsze symbolem naukowego mitu i przypomnieniem, jak ważna jest powtarzalność wyników oraz krytyczne myślenie w nauce.

Podsumowując, historia Salinella salve ukazuje zarówno potencjał nauki do eksploracji nieznanego, jak i jej podatność na ludzkie błędy oraz ograniczenia technologiczne. Dla współczesnych badaczy jest to nie tylko inspiracja do zachowania rygoru badawczego, ale także refleksja nad znaczeniem transparentności, sceptycyzmu i ciągłej weryfikacji, które stoją u podstaw prawdziwego rozwoju nauki.

 

1. Czy Salinella salve istnieje?

Salinella salve to organizm opisany w 1892 roku przez Johannesa Frenzla, który rzekomo odkrył go w Argentynie. Od tamtej pory nie udało się ponownie zaobserwować ani potwierdzić istnienia tego organizmu. W 2012 roku podjęto wyprawę naukową w poszukiwaniu Salinella salve, jednak nie przyniosła ona rezultatów. W związku z brakiem dowodów empirycznych, istnienie Salinella salve jest obecnie kwestionowane i uznawane za wątpliwe.

2. Czy jest pomyłką czy świadomym oszustwem?

Brak jednoznacznych dowodów na istnienie Salinella salve sprawia, że trudno ocenić, czy pierwotny opis był wynikiem pomyłki, czy świadomego oszustwa. Możliwe jest, że Frenzel popełnił błąd w obserwacji lub interpretacji danych, co zdarza się w nauce. Nie ma jednak wystarczających informacji, aby stwierdzić, że było to celowe wprowadzenie w błąd.

3. Jak można wykazać prawdziwość/fałsz istnienia tego organizmu?

Problem badawczy:

Czy Salinella salve, opisana przez Johannesa Frenzla w 1892 roku, jest rzeczywiście istniejącym organizmem, czy też wynikiem błędu lub mistyfikacji?

Hipotezy robocze:

1.     Salinella salve jest rzeczywistym organizmem, który istnieje w przyrodzie, ale dotychczas nie został ponownie odkryty.

2.     Salinella salve nie istnieje, a jej pierwotny opis był wynikiem błędu obserwacyjnego lub interpretacyjnego.

3.     Salinella salve nie istnieje, a jej opis był celowym oszustwem naukowym.

Propozycje badań weryfikujących:

1.     Analiza historyczna:

o    Przegląd oryginalnych notatek, rysunków i publikacji Frenzla w celu oceny rzetelności i dokładności jego obserwacji.

o    Badanie kontekstu naukowego i społecznego epoki, aby zrozumieć możliwe motywacje i ograniczenia badawcze.

2.     Badania terenowe:

o    Organizacja ekspedycji do regionów Argentyny, gdzie Frenzel rzekomo odkrył Salinella salve, w celu poszukiwania tego organizmu w naturalnym środowisku.

o    Pobieranie próbek wody i osadów z różnych lokalizacji oraz ich analiza pod kątem obecności nieznanych organizmów.

3.     Analiza laboratoryjna:

o    Wykorzystanie nowoczesnych technik mikroskopowych i molekularnych do analizy próbek w poszukiwaniu organizmów o cechach przypisywanych Salinella salve.

o    Sekwencjonowanie DNA ewentualnie znalezionych organizmów w celu ustalenia ich pozycji filogenetycznej.

o    Adnotacja genomu pokrewnych gatunków w celu wykazania czy pojawienie się cech charakterystycznych Salinella salve jest prawdopodobne.

4.     Konsultacje eksperckie:

Współpraca z historykami nauki, biologami ewolucyjnymi i specjalistami od mikroorganizmów w celu oceny wiarygodności opisu Frenzla i interpretacji wyników badań

Monika Michalak

(tekst powstał z wykorzystanie Chat GPT)

Kierunek: Biologia molekularna, II stopień, 1 rok

Salinella salve - prawda czy mit?

Źródło: https://www.cell.com/cms/10.1016/j.cub.2021.07.013/asset/2bba9706-351f-4f83-ab86-a6e24bef13d8/main.assets/gr1_lrg.jpg

Salinella salve to rzekomy gatunek odkryty przez Johannesa Frenzla w roku 1892 w słonych źródłach Argentyny. Zgodnie z opisem, ciało tego organizmu ma składać się z około 150 komórek, ma kształt owalny o dwubocznej symetrii. Z przodu posiada otwór gębowy, z tyłu zaś otwór odbytowy. Ściana jego ciała składa się z jednej warstwy orzęsionych komórek, zarówno po stronie zewnętrznej jak i wewnętrznej. Rzekome odnalezienie Salinella salve stało się równoznaczne z opisaniem nowego typu bezkręgowców- jednowarstwowców (Monoblastozoa). Problem polega na tym, że ten jedyny przedstawiciel nowego typu został zaobserwowany jedynie w tamtym przypadku i nigdy więcej nie pojawiła się żadna wzmianka o odnalezieniu nowych osobników. Nasuwa się więc pytanie, czy można właściwie uznać istnienie Salinella salve za słuszne. Wprawdzie pierwotne wydania pozycji naukowych dotyczących bezkręgowców dopuszczały istnienie tego mitycznego zwierzęcia za słuszne. Niemniej jednak, wraz z upływem lat, jego byt zaczęto podawać w wątpliwość.

Znane są przypadki świadomych oszustw w środowisku naukowym. Dwóch amerykańskich historyków medycyny napisało pracę naukową przekonującą, że Mikołaj Kopernik wynalazł chleb z masłem, aby unikać spożywania przez żołnierzy zabrudzonego pieczywa. Ten humorystyczny artykuł miał jednak odniesienia do źródeł w przypisach i przeszedł wszystkie niezbędne recenzje. Nasuwa się więc wniosek, że czytelnik może zostać łatwo wprowadzony w błąd zwłaszcza, gdy artykułowi nadają autentyczności potwierdzenia w piśmiennictwie i przeprowadzone badania, nawet sfałszowane.

Analogicznie do powyższego przykładu, odkrycie Salinella salve mogło być jedynie mistyfikacją ze strony Frenzla. Żądny sławy i rozgłosu naukowiec byłby wszakże w stanie zmodyfikować swoje obserwacje i wyniki badań dla odniesienia własnych korzyści. Istnieje jednak również inna możliwość. Opisywany gatunek bezkręgowca mógł w okresie ponad stu lat po prostu wymrzeć. Jest to dość wiarygodna hipoteza, biorąc pod uwagę, że ekspedycja wysłana do Argentyny w celu odnalezienia tego gatunku odbyła się dopiero w roku 2012, brak jest wcześniejszych doniesień o poszukiwaniach Salinella salve. Niemniej jednak, brak jakichkolwiek innych potwierdzeń istnienia zwierzęcia, każe powątpiewać w jego odkrycie.

Dobra hipoteza musi być testowalna, a także bazować na jak najnowszej i najbardziej aktualnej wiedzy i badaniach. Aby przyjąć tezę, że Salinella salve to gatunek wymarły, należy przeprowadzić szeroko zakrojone badania, które wykażą brak jakichkolwiek funkcjonujących obecnie osobników. Potrzebna jest dokładna analiza dokumentacji historycznej, raportów, zdjęć wszelkich prowadzonych badań nad udokumentowaniem bezkręgowca. Należy zasięgnąć opinii lokalnej społeczności, która może dysponować nieudokumentowanymi dotychczas faktami. Tradycyjna wiedza lokalna może też pomóc w zlokalizowaniu potencjalnych siedlisk. Kluczowe jest prowadzenie szeroko zakrojonych badań terenowych i wykorzystanie najnowszych technologii.

Każda z dostępnych metod może być pomocna w stwierdzeniu istnienia Salinella salve, potwierdzeniu jego wymarcia, jak i udowodnieniu, że podany gatunek nigdy nie istniał. Gdyby ze stuprocentową pewnością zaprzeczyć twierdzeniu Frenzla, należy się zastanowić jakimi pobudkami kierował się badacz. Czy nowy gatunek to tylko ludzka pomyłka, czy też celowy zabieg mający na celu zapewnienie rozgłosu, który jak widać zapewnił naukowcowi rozpoznawalność nawet po upływie stu lat od opisanego hipotetycznego odkrycia.

Grzegorz Nowak
Student biologii
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Wydział Biologii i Biotechnologii