Będzie można się o tym dowiedzieć podczas tegorocznych Olsztyńskich Dni Nauki (wrzesień 2012 r.). Zapraszamy na następujące imprezy organizowane przez Katedrę Zoologii: wycieczki po Muzeum i zajęcia, podczas których będzie można samemu spróbować rozpoznać niektóre gatunki ryb, słodkowodnych i morskich.
Historia gromadzenia zbiorów i powstania Muzeum jest ściśle związana z historią Uczelni i Katedry. Duży udział w powiększaniu zbiorów muzealnych ryb, oprócz pracowników Katedry mieli różni ofiarodawcy. Należą do nich zarówno osoby prywatne, jak i różne instytucje (Morski Instytut Rybacki w Gdyni, Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie, Akademicki Klub Płetwonurków „Skorpena”, University of Cantho z Wietnamu, Limnologiczny Instytut Syberyjskiego Wydziału Akademii Nauk ZSRR). Dzięki nim, możemy tu znaleźć nie tylko okazy popularnych gatunków ryb spotykanych w wodach Polski, ale też z najróżniejszych zakątków świata, m.in. ryby Morza śródziemnego i Czerwonego, ryby Iraku, Grecji, jeziora Bajkał, delty rzeki Okavango czy też wód Ameryki Północnej. Obecne zbiory to około 600 gatunków ryb. Tym artykułem chciałabym przybliżyć kilka ciekawszych przedstawicieli z naszych zbiorów, często mało znanych.
Rząd rajokształtnych Rajiformes obejmuje głównie ryby morskie, wyjątkowo mogą też być spotykane w wodach słonawych, a nawet słodkich, zwykle u ujścia rzek. Rodzina Dasyatidae obejmuje dwie podrodziny: Potamotrygoninae i Dasyatinae. Podrodzina Potamotrygoninae zasiedla rzeki oraz ich ujścia, występuje przede wszystkim w Ameryce Południowej, gdzie zasiedla strefę tropikalną i subtropikalną. Jeden przedstawiciel tej rodziny, Potamotrygon garovensis występuje w rzekach oraz strefie przybrzeżnej Afryki zachodniej. Dorasta do 30 cm długości (bez ogona). Płetwa grzbietowa zredukowana do kolca na ogonie. U podstawy kolca znajduje się gruczoł jadowy, zawierający silną truciznę, która paraliżuje ośrodek oddechowy ofiary. Płetwa ogonowa długa, zredukowana w postaci bicza. Na górnej stronie ciała dobrze widoczne oczy, natomiast otwór gębowy znajdujący się po stronie brzusznej jest mały. Nadepnięta rani boleśnie stopę, a trucizna, która przedostała się do rany, może spowodować śmierć ofiary w ciągu 2 - 3 godzin. W narzeczu, którym posługuje się ludność Senegalu rybę tę określa się jako Ba-Toto, co oznacza rzeczna żaba. Najbardziej trafna okazuje się nazwa kunaman ruwa, co oznacza wodny skorpion. Prawdopodobnie przedstawiciele tej rodziny występują w wodach słodkich stosunkowo długo, co sugeruje niska zawartość mocznika w mięsie.
Ryby dwudyszne (Dipnoi) różnią się od innych ryb tym, że mają autostyliczne zawieszenie górnej szczęki (kość podniebienno-kwadratowa palatoquadrate jest na stałe złączona z mózgoczaszką). Dodatkowo, zęby tych ryb są połączone w płytki, które umożliwiają kruszenie. Płetwy parzyste afrykańskich ryb dwudysznych mają kształt wąsów. U żyjących gatunków rozwinięty jest specjalny płucny system cyrkulacji krwi, a zatoka serca jest podzielona na lewą i prawą komorę poprzez niekompletną przegrodę. W jelicie obecna jest zastawka spiralna, charakterystyczna dla ryb chrzęstnoszkieletowych, która zwiększa powierzchnię chłonną.
Kopalne ryby dwudyszne znajdywane są na wszystkich kontynentach, niektóre z osadów morskich. Były dość liczne w czasach Paleozoiku i Triasu na większości kontynentów, wiele z nich było gatunkami morskimi. W obecnej faunie występują tylko dwie rodziny z trzema rodzajami i 5 - 6 gatunków. Wszystkie współcześnie żyjące ryby są ściśle związane z wodami słodkimi.
W wodach słodkich Afryki występuje rodzaj Protopterus, z 3 lub 4 gatunkami, od rzek Senegal i Niger do górnego Nilu, Zairu i Zambezi. Ich środowiskiem są najczęściej bagniste tereny, często obejmujące niskie koncentracje tlenu rozpuszczonego w wodzie, tak więc gatunki mają rozwiniętą zdolność wykorzystywania tlenu atmosferycznego. Skrzela są zredukowane i nieefektywne. Wszystkie gatunki z rodzaju Protopterus mają znaczenie gospodarcze, w narzeczu ludności senegalskiej rybę tę określa się jako keno. Wierzą, że mięsa keno nie powinny jeść dzieci i kobiety ciężarne, gdyż dziecko, które się urodzi będzie leniwe. Innym przesądem panującym w Nigerii jest przekonanie, że po spożyciu mięsa tej ryby przyszłe dziecko może się urodzić z szóstym palcem. Protopterus annectans, afrykański gatunek, znajdującyc się w zbiorach Muzeum, znany jest z tworzenia śluzowego kokonu, w którym może zapadać w sen przez okres od siedem do ośmiu miesięcy.
Jolanta Szlachciak
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz